07. R. THANGHUTA LEH A HLATE R.L. Thanzawna


1.     R. THANGHUTA LEH A HLATE                           
R.L. Thanzawna

THANGHUTA, Zotlang Lal thin chu kum 1894-ah a piang a, kum 1954-ah a piang a, kum 1954 March 5-ah ama khua Lunglei bul, Zotlang khuaah a boral a. Fanu pakhat chauh a nei a, fapa roluahtu a neih loh avangin Mizo danin a nau, Taikhuma, Pukpui Lal ( tun laia Evangelist hmingthang tak Lalchungnunga Pa) chuan a ro a khawm a. Thanghuta hi “Thangkawnga” tia koh thin a nih avangin a hla phuah thenkhat chu an hriat pawlh nual bawk.      Amah hi Ralte Lal a ni a, a pa hi Dara, Pukpui Lal a ni. Mizo Lal dang anga pi leh pu atanga lalna inrochun chhawng an ni lova, a pa Dara hi Vai tawng thiam hmasa a nih avangin Vai lo len laiin tawng lettu (interpreter) angin a thawk a. Lawmmanah Pukpui leh Zotlang ram an pe a. Dara fapa upa zawk R.Thanghuta chuan nupui a neih hnuin Zotlang khua chu a indan pui a. Zotlangah chuan rei fe Lal ah a thu a ni. Mizoram chhim lam Lal ah chuan khaw lian ber pawl ah a siam a, amah pawh hi rorel fing leh thiama neih a ni thin a, sorkar hotu te pawhin an biakrawn leh an chhawr pawl a ni.                                                                                   

R.Thanghuta hian unau pianpui dik tak chu pakhat a nei a. Pukpui Lal thin Taikhuma a ni. Makthanga, Aizawl Venghlui Lal thin nen khan nu hmun an ni a. Hrawva leh Makthanga te chu R.Thanghuta te inah naupan laia chengza thin an ni.

R.Thanghuta hian Serkawn M.E.School-ah lehkha a zir ve a, Lower  Primary an tih thin chu a pass ve a. Hostel-ah awm lovin Pastor Chuautera inah a cheng thin a. Lal fa a nih avangin an khua a nuamin lehkha zirte hrehawm an tih avangin a zir thui lova, amaherawhchu a zir tawi ngaihtuahin mi vengva tak leh khawhawi zau tak a ni. R.Thanghuta hian hnamchawm nula Rothangi Renthlei chu nupui-ah a nei a, a nupui chu hmeithai fa a ni lehnghal a. Lal fanu te aia a thlanna chhan hi a hmelthat vang leh a them thiam vang niin an sawi. Rothangi nen hian fa an nei lawk lova, upat lamah fanu mal an nei hram a, a hmingah Lalbiakveli an sa a. A nupui neih thlengin Zu in mi a ni a.Chung hunlai chuan Mizoram Lal leh Upate chuan zu leh sa an la uar in an chelek nasa em em a. Amah hi mi lungleng thei leh hla ti mi tak a nih avangin khawvel hla tam tak a phuah a.    

R.Thanghuta hian a khua leh tui te a duhsakin a hmangaih em em a,  khawtlang hmasawnna leh mimal chhungkaw khawsak dan thlengin a bengkhawn a.         A khua leh tui te fuih dan leh kaihhruai dan a thiam rah hi a ni ngei ang, a khua Zotlang atang hian sipai lam leh civil officer lian leh mi thiam thahnem tak an chhuak a ni. Khawtlang vawn fai theih nan khaw tifaitu tur te pawh an ruat a, mahni tual theuh tihfai tur hun te siamin, bungbel tih faiah nuho-te a inel tir bawk thin a. Assam Governor, Sir Robert Reid Mizorama a lo zin pawhin a khua hi a tlawh ngat a. Lawmman te a pe a ni.

R.Thanghuta ram hi Serkawn Mission nena inthenawm an ni a, Mission Sapho nen pawh an in hmu thiamin an intawiawm tawn reng thin a ni. Indopui 2-na lai vel khan Zotlang khua leh Lunglei chheh velah chuan Sap sipai leh India Sipai tam tak an inchhek a, chunghote nen pawh chuan an tanghovin an inhmu thiam a, inchhawr tawn in an awm a ni. Mizorama British Officer te lo awm reng reng chuan an ngaisang in an berawn ve thin a,an inhmu thiam viau a ni ang. Kum 1935 vel atang khan Mizo Chief’s Conference te an nei tan ve a. Chung inkhawmah chuan a thlengtu a ni deuh ber thin a, lalho zingah a thusa leh a zaizap berah a tang thin a.

A hla phuah dan : A hla phuah reng reng hi ‘Pathian min pek’ a ti thin a. A thluk nen a rilruah a lo lang thin a, solfain a thluk te a dah nghal thin bawk. A hla phuah thar te chu a zan la lain a inah an zir leh thin a, zan tlai deuh pawh ni se, Zarsata te, Chhingkawnga te leh Mualrawta teho hian a hla chu an zir sakin an theh lar sak ber thin a ni.

            A hla te hian lenkhawmnaa sak a hlawh hle a. dam lai khawvel nun hahthlak leh ral ti-ah hian, Engkimtithei Pathian Chakna leh thiltih theihna ringin, “Mintichaktuah chuan engkim ka tithei” tih hi R.Thanghuta thupui a ni. Lei hrehawm  leh khawvel rumna piahah hian ringtute tana Lalpan a tiam tawh Lallukhum leh Chatuan nunna ram chu a thlir ber.

            R.Thanghuta hlate hi kan Mizo Kristian Hla Thar Buah hian 14 lai a awm a. Heng hlate hi, a lawrkhawmtuten an hriat loh vangin a buah hian a phuahtu hming telh loh a ni tih hawihawm takin min hrilh a ni. Hriat kim loh palh a nih loh chuan heng a hnuaia kan tarlan te hi R.Thanghuta hla phauhte an ni a :

1.      He khawvela ka lenlai

2.     Isua hmangaihna ka lo hriatin

3.     Ka ralthuamna ka dah ngamlo

4.     Khawvel hrehawm ah hian

5.     Khawvel puan ang a hlui

6.     Lalpa nangin I fa bo min lawm

7.     Lungngaihnain min tuam vel e

     

R.Thanghuta hi pa tê lam a ni a,ft 5 leh inches 2 vel chauh a ni. Pa awm nem leh sa pan deuh a ni a, a upat hnu deuhah chuan ruh she na takin a vei a, chu chuan a pawt kun tlat a, ding ngil thei lovin rei tak chu a awm a. Pa tê leh sa tlem ni mah sela, rilru lian leh tumruh mi a ni a. A hla phuah leh a thupui ah Pathian chakzia ai chuan Pathian ralthuam chakzia leh ropuizia a uar em em a ni. A Nupui hian 1944 khan a boralsan. R.Thanghuta hi Mizo fate zinga hla phuah hnem deuh zinga mi a nih a rinawm a. A hla-te hi a Original in Mizo fate rilrem zawng leh thinlung ril khawih thei chi ani hlawm a. A hming hi dai mai turah kan phal thei lo ang.

Comments

Chhiar hlawh zual

14. R.L. KAMLALA LEH A HLATE R.L. Thanmawia