14. R.L. KAMLALA LEH A HLATE R.L. Thanmawia


14.  R.L. KAMLALA  LEH  A  HLATE                                                                        R.L. Thanmawia



EUROPE khawmualpui leh khawvel ram tam taka Renaissance tuifawn a phul bulh bulh lai khan mi tam tak chu an zuang lut hman a, damna an chang a. “Sawr naw raw, sawr naw raw, Tuikuk hnute sawr naw raw” tia lungkham dang nei lek lova kan suk tawrh tawrh lai khan an thu leh hlate chu tiam chin lam panin a intlansiak suau suau tawh a. Chu tuifawn dangdai tak, “Harhna” tuifawnin Mizote chenna vaukam a rawn fawn thleng ta. Kum 1919 Harhna tuifawn chuan Mizote tan tuikeplung hlu tam tak a rawn vawrh chhuak a, chung zinga langsar pawl tak chu R.L.Kamlala hi a ni.

Kawnpui khaw lal Saitulera u Lazuthanga fapa Kamlala hi kum 1902 khan Ngurlen khuaah a piang a. Amah hi lehkha thiam thei tak leh tumruh tak a ni a. Kawnpuiah duh thalin lehkha zir thei lo mahse, an khaw hnai vai deuha zirna awmna chu a pan ruak ruak zel a. Kum 1919-ah Lower Primary a pass ve ta hlawl mai a. 1920 leh 1921 chhung chuan Aizawl M.E. School-a lutin, Lal fa rawsawt a dawng ve a. Hetah hian tha takin Upper Primary a zova. Upper Primary a zawh hnu hian zirtirtu hna a thawk a. Kum 1929 khan zirtirtu hna thawk chungin a hunlaia zirna sang ber, Middle English chu a exam a, first division ah a pass ta hial a ni. Kum 1923 atanga 1925 thlengin Kolasib-ah zirtirtu hna a thawk a; 1926-32 thleng Kawnpui khuaah a thawk leh a. Amaherawhchu kum 1919 Harhnaa Pathian thlarau thianghlim hna thawh kal zel chu kum 1920 khan a chang ve a, chu chuan a nunah danglamna nasa tak a neih atang hian hmangaih avanga Krawsa Isua tuarna te, vanram nun suangtuahna leh thihna hnehna Krista thawhlehna thiltihtheihna hriat chianna a lo nei ta a. Heng avanga a ngaihtuahna vak vel zawng zawng chu fakna hlaah an lo chang ta a. Kolasib-a zirtirtu a tan lai leh, Kawnpuia zirtirtua a tan chhung hian a hla tam ber te hi a lo phuah chhuak ta a ni.     Kum 1933 atang chuan amaha Thlarau Thianghlim hnathawh ropui tak avang chuan a rilru a buai ta deuh a, a hna atangin a chawl a, hun engemawti chhung phei chu sawrkar lam pawhin an man a, an tantir ta nghe nghe a. A tang chhuah hnu lawk, kum 1934 October thla vela amah tlawhtu Brig.Sapliana (S.A.) chuan a khawsak harsatzia a sawi a,”An lo rethei hle a, kekawr tet hne hnaw hi a lo ha a, cher deuh tak hian ka va hmu a…. an khawsakna a lo hniam tak em avangin ka khawngaih hle a…” tiin.                                                              

R.L. Kamlala hla phuah tan hun hi hriat chian chiah a har a. Chuauthuama chuan kum 1921 atanga phuah tan niin a sawi a. B.Lalthangliana chuan hmuh chhuah thar neiin,”R.L.Kamlala kut ziak tih lehkhabua No.2-naah,Rinin thlir thiam ila tih hla…inziakna phek vei lam sir fiah lo tein ‘1st comp’ tih a inziak kalh bawk a….He written record chiang tak avang hian R.L.Kamlala hla hmasa ber hi December 1922-ah ngei a phuah niin kan pawm nghet ta a ni,” a ti a.                                                                     

      Amaherawhchu “Val leh Hrang an ral e” tih hla sir dinglamah chuan,”Aizawl Armistice Day, Nov. 11,1922” tiin a inziak ve leh kalh a. Hei hi a phuah ni nge hriat a har a. ‘Rinin thlir thiam ila’ tih hla hi Pathian hla a phuah hmasak ber, hlimna pawhin a hman zui tak avanga Zoram dung leh vanga Kamlala hming pu darhtu hla a ni thei anga, sipai huaisen thi tate fakna hla erawh hi chu a hla phuah hmasak zawk a ni mai thei bawk.   

      Pathian fakna hlate hi 1922 atanga 1932 inkara a phuah an ni deuh vekin a lang a; Ralte hla tam zawk chu a phuah hunlai hi a tarlang a; mihrinna hlate erawh chu ama sawi danin 1932-33 bawr vela a phuahte an ni. Kum 1920 hma lam zawng kha chuan Zosapte leh Mizo lehkha thiam hmasa thenkhatten sap hla min lehlinsak kha khuang tel lovin an lo chai pui thin a. sap hla thluk pir vah, lu che miah lova sak thin chuan kaihnem zaia lo inawi lungleng thin Mizopa thinlung ram a nghawrnghing zo ngang lova. Hei hi Kamlala hian a hrechiang em em a, Sapho rimawi chu Mizote rilrem zawng tak herh mil a tum hle a ni tih ralte tawnga hla Thuhmahruai a ziahah kan hmu thei : ‘Keini pawhin Pathian huan hi timawi turin pangpar dang (hnam dang) zia la lovin, keimahni zia ngeiin parchhuah thei ila, Pathian a lawm hlein a rinawm. A thluk mai ni lovin, Mizo hla thu, Pathian fakna atana an lo hman tiltip thin pawh huai takin a hmang a. Hmanlai rindan hluia thihna chungchang leh thlarau khawvel an ngaihdan sawina tawngkam te pawh vanram sawi nan a hmang hreh lova. ‘Kian I rel silo’ tih hla, thihna chungchang a sawi dan(personifoed) phei hi chu a Mizo reih rawih hle a ni. Kamlala hian stanza form mumal taka hman deuh a nei lova, chang khata tlar l awm chi hmangin hla a phuah tam ber a,tlar hnih,tlar thum,tlar nga, tlar ruk, tlar riat leh tlar sawmpakhat nei te pawhin a phuah a. Amaherawhchu Kamlala ziarang langsar deuh  mai pakhat chu hla tlar sawi nawn a ni. Hla tam takah phei chuan a thunawn (refrain) atan a hmang. Kamlala hlate hi a Mizo raiha kan ti zo hlawl na a, a thluk Mizo rilrem zawng tak an ni a, thihna chungchang a sawichhuah dan a hmanlai rilru deuh bawk tih lohah chuan, a hla thu hman tam zawk hi chu a Mizo reih chuang lova. Bible tawngkam a ngial a ngana a hman zui tak pawh a tlem hle a, entirnan : Abrahama, Adama, Aigupta, Angel, Amen, Davida, Evi, Eden, Jubili, Jehova, Jerusalem, Immanuela, Hosanna, Haleluia, Kidron, Kalvari, Krista, Kraws, Kanaan, Faroa, Sharon, Manna, Serafim, Zion tih angte.

A suangtuahna ram kan mitthla pui theihnan, tehkhinna hla thu(metaphors) a hmang thiam hle a. Kamlala hlaah hian metaphor mawi tak hi a kurin a kur suau suau a ni ber. Chungte chu a mala lakchhuah hian a chiang lova, a mawi tur angin a mawi theilo na a,thenkhat chauh han lachhuak ila; hmangaihna eng, lawmna pangpar, lungngaihna chhum, hlimna ni eng, lungngaihna thim, hmangaihna thla zar, lawmna khawpui, nunna tui, van Beram no, thihna luiral, luipui kam, buaina thlaler, khaw dur,tui fawn, Salem thar, van pangpar, van thlifim, thlaler ram ro. Heng hla tawngkam hmang hian kan suangtuahna mitthlaah a hla boruak chu chiang takin a tarlang nghal thawt thawt a. Hetia malman mai hleih theih loh tehkhinna thu mawi elkhen a hmanna a tam mai a, lak chhuah vek sen pawh a ni lo a  ni. Kamlala hlate hi ralkhata chhum zing phui mup a lang, a hmun thlena hmuh tur awm si lo ang deuh hi a ni a. Han thlir thuak chuan a tan chuan khawvel hi ‘lungngaihna hlir, lungngaihna hlir’ a nih hi maw a tih theih a, Siamkiman,”A hlaah hi chuan chhum zing mup leh buaina hlir ka hmu a. Lungngaihna leh buaina chhum, a tuamtu hi a chhah em avangin Kamlala tan chuan Saihnuna anga han tahna chi pawh a ni lo va, vanduaina te lah hi a tan chuan a sur in a sur a ni si a, a sepui ruah tuar tlawk tlawk mai ani,” a ti pawh hi a dikna chen a awm ang. Khawvel chu thlaler ram ro, chhum zinna ram, tahna ram, thimna hmun ang tein a sawi a. Lei hringnun pawh thimin a bawm reng, sual thlipuiin a nuai reng, buaina rallian in a tih hrehawm thin angin a tarlang bawk a. A chenna ram hi lawmna ni rengin a chhun ngai loh, tih chhal nahawm tak a ni thei reng awm e. 

Kum 1906 harhnaah te, 1913 Harhnaah te Thlarau thianghlim pawlna an chang ngei a; mahse rei cham lovin a liam leh mai thin a. 1919 Harhnaa Thlarau Thianghlim hnathawh avangin Kristian an pung nasa in, khawtlang nun a nuam em em a. Chu Thlarau Thianghlim hnathawh chuan mual a liam leh mai hlauvin, duhthawh takin hetah hian a au chhuak niin a lang.                                                                           

      ‘Vanram’ sawi nana hmun hring nuam tak anga a sawichhuak thiam hi a mawi danglam hle mai. ‘Leng leng ila thangvan sangah’ tih hlaah chuan Vanram chu ‘tukram hring’ a ti a. ‘Len thiama chan ka nuam’ tih hlaah pawh vanram chu ‘ram nuam hmun hring’ tiin a sawi bawk. Phul hring nuam taka Beram rual tla dum dumten sapho lung a tihlen thin avangin, vanram sawi nana phul hring dup hmuna beram rual hlim taka an tlate a tehkhinna rilru nen chuan Kamlala hlaa ‘hring’ te hi a dang a. Mizo pa thlirna ngaw hring dup chu  tehkhin nan a hmang zawk niin a lang.  

      Tui kan bih a, thingbuk te, chhum te kan hmu daih ang hian, Kamlala hian khawvel a thlir a, vanram a hmu a; hringnun chuai leh mai thin te a ngaihtuah a, chatuan nunna hlutzia a hrechhuak a, mihringte chakna leh theihna a tlem zia a hmu a, Krista tlanna ropuizia a hre chhuak a; thihna in mihring chunga ro a rel dan a ngaihtuah a, Krista thawhlehna ropui a fak thin a ni.

                 

R.L. Kamlala hla phuahte :

1.      Aigupta ram nghawr velin

2.     A vai rei lua Lalpa

3.     A vul hman lo ve, Lalpa

4.     Aw chatuan pawhin a chul lo vang e

5.     Aw hmangaihna a va thuk em!

6.     Aw ka Lalpa, I hmangaihna hi

7.     Awmkhua a har tlang tin ka han thlir a

8.     Aw ropui ber, Haleluiah

9.     Aw van thli ka ngai em che

10.  Buaina reng reng a awm ngailo

11.   Chawimawinate an chawl

12.  aw van khawpui tual nuam                                    50. Muanna a kim, lawmna a kim

13.  Chungnungbera Lal ropui                          51. Naupangte I ta kan ni                          

14.  Chung turni a lo chhuak e                          52.Rinin thlir thiam ila

15.  Damchhungin kan tlantu zarah                53.Thawk zel ang che, aw thlarau

16.  En chim loh Immanuel                              54. Tinkim han dawn ila    

17.  Endi chim loh ka tuai bungdawn              55. Tunah a thar hmangaihna eng nuamah

18.  Ngaih zawng an liam zo ve                         56. Tunah khawvel buaina nen hian

19.  Haleluiah aw, Haleluiah Amen                 57. Tu nge a bul hria

20. He khawvel lungngaihna zawng zawng   58. Tapin an rum ngailo

21.  Hlimna ni ropui chu a eng                         59. Val leh hrang an ral e

22. Hnehna ropui chu a lo ni                           60. Vanram mi nun ka ngaihtuahin

23. I fak ang u Chhandamtu                            61. Van sipai kan ni

24.  mawina thlirin Lalpa                                  62. Vawiinah Lal Davida khua

25. Jordan lui kam lehlamah hian                  63. Bawar ianga vai reng renga

26. Ka buaina ram thlaler ah hian                   64. Bual khawtlang hming a chul lawng

27.  Ka duh tinreng a famkimna                       65. Dawn ve the aw thlaler ram reh

28. Ka in ropui ka ngai e                                   66. Khua ka chuan ang lunglen

29. Ka Lal, cham reng rawh                              67. Kawl a lo hnim van rang chhum

30. Ka Lal Kraws chu ka ngaisang ber                        68. Lenrual ka lunglai hnem

31.  Kan kutna Beram Ni thisen zarah            69. Mi sawi an tam, mi rel an tam mange

32. Kan pi puten chhumpui karah                  70. Nang vangin ka run a dai

33. Ka sawi thiam lo, ka hril thiam lo ve        71. Than a zau ve khawvelan

34. Ka tho vang a, ka pa hnenah

35. Khawvel thimah hian

36. Kian I rel silo

37.  Kumkhuain a chul lo vang

38. Kum ral ta zawng zawng en ki ila

39. Lalpa, I lungngaihna zarah

40. Lalpa lo hnai leh rawh

41.  Leng leng ila thangvan sangah

42. Lei hi rumna in a nghawr vel

43. Lei hmun tin a lo reh

44. Lei hrehawm hmun reh takah hian

45. Len thiama chan ka nuam ngei e

46. Lungngaihna chhumpui karah

47.  Min hnem ang che khawhar changin

48. Misual ka ni, Lalpa

49. Mual an liam thin lei hunte zawng

Comments

Chhiar hlawh zual