14. R.L. KAMLALA LEH A HLATE R.L. Thanmawia
14. R.L. KAMLALA LEH
A HLATE R.L. Thanmawia
EUROPE khawmualpui leh khawvel ram tam
taka Renaissance tuifawn a phul bulh bulh lai khan mi tam tak chu an zuang lut
hman a, damna an chang a. “Sawr naw raw, sawr naw raw, Tuikuk hnute sawr naw
raw” tia lungkham dang nei lek lova kan suk tawrh tawrh lai khan an thu leh
hlate chu tiam chin lam panin a intlansiak suau suau tawh a. Chu tuifawn
dangdai tak, “Harhna” tuifawnin Mizote chenna vaukam a rawn fawn thleng ta. Kum
1919 Harhna tuifawn chuan Mizote tan tuikeplung hlu tam tak a rawn vawrh chhuak
a, chung zinga langsar pawl tak chu R.L.Kamlala hi a ni.
Kawnpui khaw lal Saitulera u Lazuthanga
fapa Kamlala hi kum 1902 khan Ngurlen khuaah a piang a. Amah hi lehkha thiam
thei tak leh tumruh tak a ni a. Kawnpuiah duh thalin lehkha zir thei lo mahse,
an khaw hnai vai deuha zirna awmna chu a pan ruak ruak zel a. Kum 1919-ah Lower
Primary a pass ve ta hlawl mai a. 1920 leh 1921 chhung chuan Aizawl M.E.
School-a lutin, Lal fa rawsawt a dawng ve a. Hetah hian tha takin Upper Primary
a zova. Upper Primary a zawh hnu hian zirtirtu hna a thawk a. Kum 1929 khan
zirtirtu hna thawk chungin a hunlaia zirna sang ber, Middle English chu a exam
a, first division ah a pass ta hial a ni. Kum 1923 atanga 1925 thlengin
Kolasib-ah zirtirtu hna a thawk a; 1926-32 thleng Kawnpui khuaah a thawk leh a.
Amaherawhchu kum 1919 Harhnaa Pathian thlarau thianghlim hna thawh kal zel chu
kum 1920 khan a chang ve a, chu chuan a nunah danglamna nasa tak a neih atang
hian hmangaih avanga Krawsa Isua tuarna te, vanram nun suangtuahna leh thihna
hnehna Krista thawhlehna thiltihtheihna hriat chianna a lo nei ta a. Heng
avanga a ngaihtuahna vak vel zawng zawng chu fakna hlaah an lo chang ta a.
Kolasib-a zirtirtu a tan lai leh, Kawnpuia zirtirtua a tan chhung hian a hla
tam ber te hi a lo phuah chhuak ta a ni. Kum
1933 atang chuan amaha Thlarau Thianghlim hnathawh ropui tak avang chuan a
rilru a buai ta deuh a, a hna atangin a chawl a, hun engemawti chhung phei chu
sawrkar lam pawhin an man a, an tantir ta nghe nghe a. A tang chhuah hnu lawk,
kum 1934 October thla vela amah tlawhtu Brig.Sapliana (S.A.) chuan a khawsak
harsatzia a sawi a,”An lo rethei hle a, kekawr tet hne hnaw hi a lo ha a, cher
deuh tak hian ka va hmu a…. an khawsakna a lo hniam tak em avangin ka khawngaih
hle a…” tiin.
R.L. Kamlala hla phuah tan hun hi hriat
chian chiah a har a. Chuauthuama chuan kum 1921 atanga phuah tan niin a sawi a.
B.Lalthangliana chuan hmuh chhuah thar neiin,”R.L.Kamlala kut ziak tih
lehkhabua No.2-naah,Rinin thlir thiam ila tih hla…inziakna phek vei lam sir
fiah lo tein ‘1st comp’ tih a inziak kalh bawk a….He written record
chiang tak avang hian R.L.Kamlala hla hmasa ber hi December 1922-ah ngei a
phuah niin kan pawm nghet ta a ni,” a ti a.
Amaherawhchu
“Val leh Hrang an ral e” tih hla sir dinglamah chuan,”Aizawl Armistice Day,
Nov. 11,1922” tiin a inziak ve leh kalh a. Hei hi a phuah ni nge hriat a har a.
‘Rinin thlir thiam ila’ tih hla hi Pathian hla a phuah hmasak ber, hlimna
pawhin a hman zui tak avanga Zoram dung leh vanga Kamlala hming pu darhtu hla a
ni thei anga, sipai huaisen thi tate fakna hla erawh hi chu a hla phuah hmasak
zawk a ni mai thei bawk.
Pathian
fakna hlate hi 1922 atanga 1932 inkara a phuah an ni deuh vekin a lang a; Ralte
hla tam zawk chu a phuah hunlai hi a tarlang a; mihrinna hlate erawh chu ama
sawi danin 1932-33 bawr vela a phuahte an ni. Kum 1920 hma lam zawng kha chuan
Zosapte leh Mizo lehkha thiam hmasa thenkhatten sap hla min lehlinsak kha
khuang tel lovin an lo chai pui thin a. sap hla thluk pir vah, lu che miah lova
sak thin chuan kaihnem zaia lo inawi lungleng thin Mizopa thinlung ram a
nghawrnghing zo ngang lova. Hei hi Kamlala hian a hrechiang em em a, Sapho
rimawi chu Mizote rilrem zawng tak herh mil a tum hle a ni tih ralte tawnga hla
Thuhmahruai a ziahah kan hmu thei : ‘Keini pawhin Pathian huan hi timawi turin
pangpar dang (hnam dang) zia la lovin, keimahni zia ngeiin parchhuah thei ila,
Pathian a lawm hlein a rinawm. A thluk mai ni lovin, Mizo hla thu, Pathian
fakna atana an lo hman tiltip thin pawh huai takin a hmang a. Hmanlai rindan
hluia thihna chungchang leh thlarau khawvel an ngaihdan sawina tawngkam te pawh
vanram sawi nan a hmang hreh lova. ‘Kian I rel silo’ tih hla, thihna chungchang
a sawi dan(personifoed) phei hi chu a Mizo reih rawih hle a ni. Kamlala hian
stanza form mumal taka hman deuh a nei lova, chang khata tlar l awm chi hmangin
hla a phuah tam ber a,tlar hnih,tlar thum,tlar nga, tlar ruk, tlar riat leh
tlar sawmpakhat nei te pawhin a phuah a. Amaherawhchu Kamlala ziarang langsar
deuh mai pakhat chu hla tlar sawi nawn a
ni. Hla tam takah phei chuan a thunawn (refrain) atan a hmang. Kamlala hlate hi
a Mizo raiha kan ti zo hlawl na a, a thluk Mizo rilrem zawng tak an ni a,
thihna chungchang a sawichhuah dan a hmanlai rilru deuh bawk tih lohah chuan, a
hla thu hman tam zawk hi chu a Mizo reih chuang lova. Bible tawngkam a ngial a
ngana a hman zui tak pawh a tlem hle a, entirnan : Abrahama, Adama, Aigupta,
Angel, Amen, Davida, Evi, Eden, Jubili, Jehova, Jerusalem, Immanuela, Hosanna,
Haleluia, Kidron, Kalvari, Krista, Kraws, Kanaan, Faroa, Sharon, Manna,
Serafim, Zion tih angte.
A suangtuahna ram kan mitthla pui
theihnan, tehkhinna hla thu(metaphors) a hmang thiam hle a. Kamlala hlaah hian
metaphor mawi tak hi a kurin a kur suau suau a ni ber. Chungte chu a mala
lakchhuah hian a chiang lova, a mawi tur angin a mawi theilo na a,thenkhat
chauh han lachhuak ila; hmangaihna eng, lawmna pangpar, lungngaihna chhum,
hlimna ni eng, lungngaihna thim, hmangaihna thla zar, lawmna khawpui, nunna
tui, van Beram no, thihna luiral, luipui kam, buaina thlaler, khaw dur,tui
fawn, Salem thar, van pangpar, van thlifim, thlaler ram ro. Heng hla tawngkam
hmang hian kan suangtuahna mitthlaah a hla boruak chu chiang takin a tarlang
nghal thawt thawt a. Hetia malman mai hleih theih loh tehkhinna thu mawi elkhen
a hmanna a tam mai a, lak chhuah vek sen pawh a ni lo a ni. Kamlala hlate hi ralkhata chhum zing phui
mup a lang, a hmun thlena hmuh tur awm si lo ang deuh hi a ni a. Han thlir
thuak chuan a tan chuan khawvel hi ‘lungngaihna hlir, lungngaihna hlir’ a nih
hi maw a tih theih a, Siamkiman,”A hlaah hi chuan chhum zing mup leh buaina
hlir ka hmu a. Lungngaihna leh buaina chhum, a tuamtu hi a chhah em avangin
Kamlala tan chuan Saihnuna anga han tahna chi pawh a ni lo va, vanduaina te lah
hi a tan chuan a sur in a sur a ni si a, a sepui ruah tuar tlawk tlawk mai
ani,” a ti pawh hi a dikna chen a awm ang. Khawvel chu thlaler ram ro, chhum
zinna ram, tahna ram, thimna hmun ang tein a sawi a. Lei hringnun pawh thimin a
bawm reng, sual thlipuiin a nuai reng, buaina rallian in a tih hrehawm thin
angin a tarlang bawk a. A chenna ram hi lawmna ni rengin a chhun ngai loh, tih
chhal nahawm tak a ni thei reng awm e.
Kum 1906 harhnaah te, 1913 Harhnaah te
Thlarau thianghlim pawlna an chang ngei a; mahse rei cham lovin a liam leh mai
thin a. 1919 Harhnaa Thlarau Thianghlim hnathawh avangin Kristian an pung nasa in,
khawtlang nun a nuam em em a. Chu Thlarau Thianghlim hnathawh chuan mual a liam
leh mai hlauvin, duhthawh takin hetah hian a au chhuak niin a lang.
‘Vanram’
sawi nana hmun hring nuam tak anga a sawichhuak thiam hi a mawi danglam hle
mai. ‘Leng leng ila thangvan sangah’ tih hlaah chuan Vanram chu ‘tukram hring’
a ti a. ‘Len thiama chan ka nuam’ tih hlaah pawh vanram chu ‘ram nuam hmun
hring’ tiin a sawi bawk. Phul hring nuam taka Beram rual tla dum dumten sapho
lung a tihlen thin avangin, vanram sawi nana phul hring dup hmuna beram rual
hlim taka an tlate a tehkhinna rilru nen chuan Kamlala hlaa ‘hring’ te hi a
dang a. Mizo pa thlirna ngaw hring dup chu
tehkhin nan a hmang zawk niin a lang.
Tui
kan bih a, thingbuk te, chhum te kan hmu daih ang hian, Kamlala hian khawvel a
thlir a, vanram a hmu a; hringnun chuai leh mai thin te a ngaihtuah a, chatuan
nunna hlutzia a hrechhuak a, mihringte chakna leh theihna a tlem zia a hmu a,
Krista tlanna ropuizia a hre chhuak a; thihna in mihring chunga ro a rel dan a
ngaihtuah a, Krista thawhlehna ropui a fak thin a ni.
R.L.
Kamlala hla phuahte :
1. Aigupta ram nghawr velin
2. A vai rei lua Lalpa
3. A vul hman lo ve, Lalpa
4. Aw chatuan pawhin a chul lo vang e
5. Aw hmangaihna a va thuk em!
6. Aw ka Lalpa, I hmangaihna hi
7. Awmkhua a har tlang tin ka han thlir a
8. Aw ropui ber, Haleluiah
9. Aw van thli ka ngai em che
10. Buaina reng reng a awm ngailo
11. Chawimawinate an chawl
12. aw van khawpui tual nuam 50. Muanna a
kim, lawmna a kim
13. Chungnungbera Lal ropui 51. Naupangte I ta kan
ni
14. Chung turni a lo chhuak e 52.Rinin thlir thiam
ila
15. Damchhungin kan tlantu zarah 53.Thawk zel ang che, aw thlarau
16. En chim loh Immanuel 54. Tinkim han
dawn ila
17. Endi chim loh ka tuai bungdawn 55. Tunah a thar hmangaihna eng
nuamah
18. Ngaih zawng an liam zo ve 56. Tunah khawvel
buaina nen hian
19. Haleluiah aw, Haleluiah Amen 57. Tu nge a bul hria
20. He khawvel lungngaihna zawng zawng 58. Tapin an rum ngailo
21. Hlimna ni ropui chu a eng 59. Val leh hrang an
ral e
22. Hnehna ropui chu a lo ni 60. Vanram mi nun ka
ngaihtuahin
23. I fak ang u Chhandamtu 61. Van sipai kan ni
24. mawina thlirin Lalpa 62. Vawiinah Lal Davida khua
25. Jordan lui kam lehlamah hian 63. Bawar ianga vai reng renga
26. Ka buaina ram thlaler ah hian 64. Bual khawtlang hming a
chul lawng
27. Ka duh tinreng a famkimna 65. Dawn ve the aw
thlaler ram reh
28. Ka in ropui ka ngai e 66. Khua ka
chuan ang lunglen
29. Ka Lal, cham reng rawh 67. Kawl a lo hnim
van rang chhum
30. Ka Lal Kraws chu ka ngaisang ber 68. Lenrual ka lunglai
hnem
31. Kan kutna Beram Ni thisen zarah 69. Mi sawi an tam, mi rel an tam
mange
32. Kan pi puten chhumpui karah 70. Nang vangin ka run a dai
33. Ka sawi thiam lo, ka hril thiam lo ve 71. Than a zau ve khawvelan
34. Ka tho vang a, ka pa hnenah
35. Khawvel thimah hian
36. Kian I rel silo
37. Kumkhuain a chul lo vang
38. Kum ral ta zawng zawng en ki ila
39. Lalpa, I lungngaihna zarah
40. Lalpa lo hnai leh rawh
41. Leng leng ila thangvan sangah
42. Lei hi rumna in a nghawr vel
43. Lei hmun tin a lo reh
44. Lei hrehawm hmun reh takah hian
45. Len thiama chan ka nuam ngei e
46. Lungngaihna chhumpui karah
47. Min hnem ang che khawhar changin
48. Misual ka ni, Lalpa
49. Mual an liam thin lei hunte zawng
Comments
Post a Comment