15. SUAKLIANA LEH A HLATE Ramhmangaiha Ralte
15. SUAKLIANA LEH
A HLATE Ramhmangaiha Ralte
Mizote zinga hla phuah thiam hmingthang
Suakliana hi Tlangkunga fapa niin Maite khuaah a piang a. A pian kum chiah hi amah
pawhin a hre chiang lova. A chanchin zirna bu(unpublished) a a chuan dan chuan
1901 kuma piang angin a lang a. Mahse “Thu leh Hla” December 1980-a Pu
R.Vanlawma ziah dan chuan 1903 a piang a ni. Naupang tê a nih laiin Chhipphir
khuaah an pem a. Hetih lai hun vel hi Mizorama Kohhran din tan tirh lam a la ni
bawk a, thahnemngaih a na hle thin a. Suakliana pawh hian naupangte a nih laiin
Kohhranah a hming a pe ve a. Tirhkoh Paula chu Jentailte zinga a hming puang
darh tura Pathianin a lo ruat lawk ang deuh khan Suakliana pawh hi Pathianin a
rawngbawl turin naupangte a la nih lai atanga a koh leh a serh hran niin a
lang. A Kristian nun kawng bul tanna-ah hian Pastor Ropianga (Baptisma
chantirtu) leh Thangbawnga te an tangkai hle. Amah hi mi rilru lian leh dilchhut
tak a nih avangin Pathianin a rawnngbawl tura a koh lai pawhin koh tawrhna chi
hrang hrang a chungah a lo thlen phah reng a ni.
Suakliana hian 1928 khan Kohhran dan
thianghlimin Suakzawni, Bualpui(S) chu nupuiah a nei a. An inneih atanga reilote
ah hian Bualpui(S) atangin Pathian thu hril rawngbawlna a tan ta a. Mizoram khaw hrang hrangte a tlawh kual
hnuin kum 1928 khan Kanghmun Melveng-ah an pem a. Kanghmun khuaa an awm lai
hiannasa takin Pathian Thlarau Thianghlim pawlna a chang a; a dam chhunga a hun
tawng pawimawh tak tak te pawh he khuaa an awm laia mi hi an ni. Kum 1931-ah
Lungrang khuaah an pem leh a. Lungranga an awm lai pawh hian hla ropui tak tak
an phuah hlawm. Kum 1939 khan Tuichangral Sialsir khuaah an pem leh a. Kum 2
chauh an awm hman tihin kum 1941 khan Riangtlei khuaah an pem a; kum 18 an awm
hnuin Tuipui ral Lianpui(Mualbawk) khuaah an pem leh a. Mizoram a lo buai tak
khan an khua chu kum 1968 khan Vanzau-ah an sawikhawm ta a ni. Vanzau-ah hian
hun rei awm lovin kum 1969 khan Zemabawkah an pem chhuk leh a; rei fe an awm
hnuin kum 1978 khan Lianpui khuaah bawk an kir chho leh ta a ni. Lianpui khuaah
hianin rinawm taka Lalpa rawngbawl chung zelin 3rd July 1979 3:00 AM
khan chatuan ram a lo pan ta a ni. Hetia a rawngbawl laia a pem kual chhen na
chhan hi miten a rawngbawlna leh a hla phuah thiam em avanga an khuaa pem tura
an ngen leh an in te sak saka kumpui linglet hialte an chawm thin vang a ni
deuh ber mai.
Suakliana hi naupangtê a nih laiin
hmawlhte in a mit veilam a hawlh chhiat sak a. Chutia mit leh lam khaw hmu hlei
thei lova a awm nak alai chuan kum 1930 khan a mit a na vak a, a mit dinglam
pawh chu a lo chhe ve leh ta mai a. Kum 1929 Thingtam avang khan eitur an nei
ta lo va, khaw dangah pur phurh a lo ngai ta a. Kum 1930 mangkhawh lai khan pur
phurin khaw dangah a kal ta a. Chau em ema Vanva phaia a chawlh lai chuan a in
ngaihtuah lungpuam ta a. Mit pahnih chhiat nak alaiin pur phurh ngaia a han awm
chu hrehawm a tiin puhmawh tur a zawng nasa hle mai a. Chutih lai tak chuan
Pathian pawlin hlimna thuruk a chhar ta a ni. Suakliana
pa hi ringlo mi a ni a; a fapa rawngbawlna kawngah pawh hian harsatna namen lo
tak tak hi a siam sak fo mai a. Nikhat chu, favang lai hian a pa ten an inah zu
an in leh dawn a, an intihbuainaa tel ve hlauvin Suakliana chuan lo lamah a feh
san a. A pain phurrit a siamsak thinna chuan a rilru leh ngaihtuahna chu a
hruai ta a. Sual bul te chhutin sual huatna thinlung a lo nei lian ta hle a.
Mit that loh nak alaiin a khaw hmuh zawng zawng chu a lo thim ta vek mai a.
Chutih lai chu hun remchanga hmangin Setanan a rawn bei buai ta a le. A mangang
lutuk chu Pathian hnenah nasa takin a tawngtai a. A tawngtaina chu Pathianin a
chhang a,a buaina chu lak kian sak in Thlarau Thianghlimin a rawn pawl a, van
lam atangin ‘aw’ a hre ta a ni. Chu ‘AW’ chuan mahni phurrit chauh thlir lova
midangte phurrit te pawh thlir ve turin a rawn hriattir a. Chuta tang chuan
khawvela mihring te sualzia, khawngaihthlakzia leh chung mihring te sualna chu
thlai leh rannung te thleng pawhin an lo tawrh nasat zia te, lungngai taka
Pathian lo kal lehna an nghah thu te ngaihtuah chhuakin, HLA mawi leh ropui
tak, “Kan nghak reng che kan Lalber” tih hla tun thleng pawha kan sak nin theih
loh chu a phuah ta a ni. A mit thatlohna hian Suakliana hi a tibuai hle a. Sap
ram atanga mit zai thiam( Doctor) Lungleia a lo zin laiin a mit a va zai tir ve
a. Mahse vanduaithlak tak maiin a mit chu a lo thim zual ta sauh zawk a.
Beidawng leh hrehawm ti em em in a kir leh ta a. Pathian hnenah nasa taka tawngtaiin
mit var pe leh turin a dil a, a mit a lo var leh chuan a hun puma Lalpa
rawngbawl turin a intiam bawk a. A tawngtaina chu chhangin Pathianin khaw eng
hmu theiin a siam leh ta a, mahse mit tha pangngai ang tak tak chuan khua a hmu
fiah thei chuang lo. Tichuan Lalpa rawngbawlin a lo hmanhlel ta a ni. Suakliana
hla te hi kawng hrang hrangin chhui theih mah ni sela, a tlangpuiin hetiang
hian I lo thlir the ang.
(a)Khawvel hrehawmna leh chu hrehawmna
atanga chhuaka chatuan ram nuam thlirna :
Kan sawi tawh angin Suakliana hi mitdel
a nih avangin khawvel hrehawmna a tawrh nasatzia te hre rengin, chu hrehawmna
ata chhuaka chatuan ram thlir chunga a hla phuah te hi tha tak tak an ni a. A
hla phuah hmasak lamah hian chungte chu an lang tam zual bik nghe nghe.
(b)
Fakna leh Chawimawina hla :
Suakliana hian Pathian fakna leh
chawimawina hla pawh thahnem tawk tak chu a phuah a, a thente chu kan sak lar
leh sak nuam takte an ni hlawm a. Thenkhatte erawh chu kan hriat lar loh takte
an ni bawk. Kan sak lar em em leh ropui tak chu “Hosana ti zelin aw, Haleluiah Amen” tih hla hi a ni. Lal pian
champha kan thlen apianga kan sak nin theihloh khawpa hla ropui a tling hial
mai. Thlarau thianghlim pawlna leh malsawmna nasa tak a dawn tak avangin
Pathian a fak ning theilo a ni.
(c) Pathian
hmangaihna :
Pathianin khawvel a hmangaih em em
avanga a fapa mal min rawn pek bakah chatuan nunna kan lo chan leh theihna te,
tumah thlei bik nei lova mi zawng zawng ang khat veka a hmangaihna chu hla mawi
taka chantirin, “Jerusalem Zion khawpui chu thlir teh u”, tih hla hi a han
phuah a. Tirhkoh Petera sermon ngaithla ve hial ni awm takin mawi takin a phuah
chhuak a ni. Krista lokal lehna nia a hmangaihte ropuina rama a hruai luh hun
tur a nghakhlel em em tih a hla ah hian a puang chhuak bawk a ni. Lungrang
khuaa an awm laiin Vanram a sawi thin chu miten an ning hle mai a; an ning tih
chu amah ngei pawhin a lo hria a. An nin loh nan thahnem ngai takin
Pathian hnenah a tawngtai thin a. A
tawngtainate chhangin Pathianin hla a rawn pe a, he hla phei hi chu Lungrang
mai nilo, Zoram pum ah hian a fawn in a fawn hlup hlup a ni ber mai.
(d)
Khawhar hla :
Suakliana hi khawhar hla phuah lamah
pawh duai lo tak a ni. Kanghmun, Lungrang leh Sialsirah te an awm lai hian
Khawhar hla tlem azawng chu a phuah ve na a, a tam ber chu Riangtlei leh
Lianpui khuaa a awm laia a phuahte an ni. Suakliana hla te hi kan hmuh theih
chin mai pawh hla 30 zet a ni a. Tang then hla te, Fa sun hla te an ni hlawm.
Heng a hla zingah hian ama lusun vanga a phuahte pawh an awm nual bawk. Hla a
phuah thiam mai bakah a thluk hi a siam thiam em em bawk a. Mi thenkhat chuan
an hla a thluk siamsak turin an ngen thin a,a siam sak nual bawk.
(e) Hla lenglawng :
Hla lenglawng pawh thahnem tawk tak a
phuah a, a hun hnuhnung lama a phuahte an ni tlangpui. Heng hla te zinga tam
tak hi chu tih bik, kawh bik neia a phuahte an nih hlawm avangin an lar tak tak
thei lo va. A hla phuah (Pathian fakna hla) kan sak lar te hi a hun hmasa lam
ami te an ni thung. Thangthar ten an hming kan theihnghilh hman mai dawn amaw
kan tih laiin Mizoram a lo buai a,sipaiin lainatna nei hauh lovin khua an han
sawikhawm ta chum chum mai a. An khua Lianpui pawh chu Vanzauah an khawm ve a.
Chutah zet zawng a tê ber atanga a lian ber thlenga kan sak theih tur khawkhawm
hla
“Kan
hun tawn zingah khawkhawm a pawi ber mai, Zoram hmun tin khawtlang puan ang a
chul zo ta”
tih hla hi a phuah chhuak ta a ni. Kan
hmuh theih chinah pawh hla lenglawng 10 lai a phuah a ni. Suakliana hian hla
tha tak tak thluk mawi tak taka a phuah laiin,Sap hla leh Mizo hla thluk tawmin
hla engemaw zah a phuah bawk a, hla tha tak takte an ni. A hla phuah zat chiah
hi hriat a har hle a, R.Vanlawma ziak dan chuan hla 120 a phuah. A thlan lung
ah erawh chuan “Hla 150 a phuah” tiin an ziak. Mahse tuna kan hmuh theih chin
hi chu hla 106 chauh a ni.
Suakliana
hla phuah zinga lar zual deuh deuh 10 I lo tarlang teh ang :
1. Kumkhuaa chul lo tur khawvel tawp
thleng pawhin
2.
Kan nghak reng che kan Lalber
3.
Aw Chhandamtu sual leh buaina karah hianin
4.
Hosana ti zelin aw, Haleluiah Amen
5.
Jerusalem Zion khawpui chu thlir teh u
6.
Aw tunah hian chanchin mak tak chu
7.
Aw hmangaihna ka sawi thiam lo na ka ngawi thei lo
8.
Hming dang zawng zawng aiin a mawi ber Lal Isua
9.
A rei tawh lawng damchhung lungngaih buaina zawng zawng hi
10.
Kan hun tawng zingah khawkhawm a pawi ber mai.
Comments
Post a Comment