15. SUAKLIANA LEH A HLATE Ramhmangaiha Ralte


15.  SUAKLIANA  LEH  A  HLATE                                                                                            Ramhmangaiha Ralte

Mizote zinga hla phuah thiam hmingthang Suakliana hi Tlangkunga fapa niin Maite khuaah a piang a. A pian kum chiah hi amah pawhin a hre chiang lova. A chanchin zirna bu(unpublished) a a chuan dan chuan 1901 kuma piang angin a lang a. Mahse “Thu leh Hla” December 1980-a Pu R.Vanlawma ziah dan chuan 1903 a piang a ni. Naupang tê a nih laiin Chhipphir khuaah an pem a. Hetih lai hun vel hi Mizorama Kohhran din tan tirh lam a la ni bawk a, thahnemngaih a na hle thin a. Suakliana pawh hian naupangte a nih laiin Kohhranah a hming a pe ve a. Tirhkoh Paula chu Jentailte zinga a hming puang darh tura Pathianin a lo ruat lawk ang deuh khan Suakliana pawh hi Pathianin a rawngbawl turin naupangte a la nih lai atanga a koh leh a serh hran niin a lang. A Kristian nun kawng bul tanna-ah hian Pastor Ropianga (Baptisma chantirtu) leh Thangbawnga te an tangkai hle. Amah hi mi rilru lian leh dilchhut tak a nih avangin Pathianin a rawnngbawl tura a koh lai pawhin koh tawrhna chi hrang hrang a chungah a lo thlen phah reng a ni.                                    

Suakliana hian 1928 khan Kohhran dan thianghlimin Suakzawni, Bualpui(S) chu nupuiah a nei a. An inneih atanga reilote ah hian Bualpui(S) atangin Pathian thu hril rawngbawlna a tan ta  a. Mizoram khaw hrang hrangte a tlawh kual hnuin kum 1928 khan Kanghmun Melveng-ah an pem a. Kanghmun khuaa an awm lai hiannasa takin Pathian Thlarau Thianghlim pawlna a chang a; a dam chhunga a hun tawng pawimawh tak tak te pawh he khuaa an awm laia mi hi an ni. Kum 1931-ah Lungrang khuaah an pem leh a. Lungranga an awm lai pawh hian hla ropui tak tak an phuah hlawm. Kum 1939 khan Tuichangral Sialsir khuaah an pem leh a. Kum 2 chauh an awm hman tihin kum 1941 khan Riangtlei khuaah an pem a; kum 18 an awm hnuin Tuipui ral Lianpui(Mualbawk) khuaah an pem leh a. Mizoram a lo buai tak khan an khua chu kum 1968 khan Vanzau-ah an sawikhawm ta a ni. Vanzau-ah hian hun rei awm lovin kum 1969 khan Zemabawkah an pem chhuk leh a; rei fe an awm hnuin kum 1978 khan Lianpui khuaah bawk an kir chho leh ta a ni. Lianpui khuaah hianin rinawm taka Lalpa rawngbawl chung zelin 3rd July 1979 3:00 AM khan chatuan ram a lo pan ta a ni. Hetia a rawngbawl laia a pem kual chhen na chhan hi miten a rawngbawlna leh a hla phuah thiam em avanga an khuaa pem tura an ngen leh an in te sak saka kumpui linglet hialte an chawm thin vang a ni deuh ber mai.                 

Suakliana hi naupangtê a nih laiin hmawlhte in a mit veilam a hawlh chhiat sak a. Chutia mit leh lam khaw hmu hlei thei lova a awm nak alai chuan kum 1930 khan a mit a na vak a, a mit dinglam pawh chu a lo chhe ve leh ta mai a. Kum 1929 Thingtam avang khan eitur an nei ta lo va, khaw dangah pur phurh a lo ngai ta a. Kum 1930 mangkhawh lai khan pur phurin khaw dangah a kal ta a. Chau em ema Vanva phaia a chawlh lai chuan a in ngaihtuah lungpuam ta a. Mit pahnih chhiat nak alaiin pur phurh ngaia a han awm chu hrehawm a tiin puhmawh tur a zawng nasa hle mai a. Chutih lai tak chuan Pathian pawlin hlimna thuruk a chhar ta a ni.            Suakliana pa hi ringlo mi a ni a; a fapa rawngbawlna kawngah pawh hian harsatna namen lo tak tak hi a siam sak fo mai a. Nikhat chu, favang lai hian a pa ten an inah zu an in leh dawn a, an intihbuainaa tel ve hlauvin Suakliana chuan lo lamah a feh san a. A pain phurrit a siamsak thinna chuan a rilru leh ngaihtuahna chu a hruai ta a. Sual bul te chhutin sual huatna thinlung a lo nei lian ta hle a. Mit that loh nak alaiin a khaw hmuh zawng zawng chu a lo thim ta vek mai a. Chutih lai chu hun remchanga hmangin Setanan a rawn bei buai ta a le. A mangang lutuk chu Pathian hnenah nasa takin a tawngtai a. A tawngtaina chu Pathianin a chhang a,a buaina chu lak kian sak in Thlarau Thianghlimin a rawn pawl a, van lam atangin ‘aw’ a hre ta a ni. Chu ‘AW’ chuan mahni phurrit chauh thlir lova midangte phurrit te pawh thlir ve turin a rawn hriattir a. Chuta tang chuan khawvela mihring te sualzia, khawngaihthlakzia leh chung mihring te sualna chu thlai leh rannung te thleng pawhin an lo tawrh nasat zia te, lungngai taka Pathian lo kal lehna an nghah thu te ngaihtuah chhuakin, HLA mawi leh ropui tak, “Kan nghak reng che kan Lalber” tih hla tun thleng pawha kan sak nin theih loh chu a phuah ta a ni. A mit thatlohna hian Suakliana hi a tibuai hle a. Sap ram atanga mit zai thiam( Doctor) Lungleia a lo zin laiin a mit a va zai tir ve a. Mahse vanduaithlak tak maiin a mit chu a lo thim zual ta sauh zawk a. Beidawng leh hrehawm ti em em in a kir leh ta a. Pathian hnenah nasa taka tawngtaiin mit var pe leh turin a dil a, a mit a lo var leh chuan a hun puma Lalpa rawngbawl turin a intiam bawk a. A tawngtaina chu chhangin Pathianin khaw eng hmu theiin a siam leh ta a, mahse mit tha pangngai ang tak tak chuan khua a hmu fiah thei chuang lo. Tichuan Lalpa rawngbawlin a lo hmanhlel ta a ni.                                                                                          Suakliana hla te hi kawng hrang hrangin chhui theih mah ni sela, a tlangpuiin hetiang hian I lo thlir the ang.

(a)Khawvel hrehawmna leh chu hrehawmna atanga chhuaka chatuan ram nuam thlirna :

Kan sawi tawh angin Suakliana hi mitdel a nih avangin khawvel hrehawmna a tawrh nasatzia te hre rengin, chu hrehawmna ata chhuaka chatuan ram thlir chunga a hla phuah te hi tha tak tak an ni a. A hla phuah hmasak lamah hian chungte chu an lang tam zual bik nghe nghe.

(b)                    Fakna leh Chawimawina hla :

Suakliana hian Pathian fakna leh chawimawina hla pawh thahnem tawk tak chu a phuah a, a thente chu kan sak lar leh sak nuam takte an ni hlawm a. Thenkhatte erawh chu kan hriat lar loh takte an ni bawk. Kan sak lar em em leh ropui tak chu “Hosana ti zelin aw, Haleluiah Amen” tih hla hi a ni. Lal pian champha kan thlen apianga kan sak nin theihloh khawpa hla ropui a tling hial mai. Thlarau thianghlim pawlna leh malsawmna nasa tak a dawn tak avangin Pathian a fak ning theilo a ni.

(c) Pathian hmangaihna :

Pathianin khawvel a hmangaih em em avanga a fapa mal min rawn pek bakah chatuan nunna kan lo chan leh theihna te, tumah thlei bik nei lova mi zawng zawng ang khat veka a hmangaihna chu hla mawi taka chantirin, “Jerusalem Zion khawpui chu thlir teh u”, tih hla hi a han phuah a. Tirhkoh Petera sermon ngaithla ve hial ni awm takin mawi takin a phuah chhuak a ni. Krista lokal lehna nia a hmangaihte ropuina rama a hruai luh hun tur a nghakhlel em em tih a hla ah hian a puang chhuak bawk a ni. Lungrang khuaa an awm laiin Vanram a sawi thin chu miten an ning hle mai a; an ning tih chu amah ngei pawhin a lo hria a. An nin loh nan thahnem ngai takin Pathian  hnenah a tawngtai thin a. A tawngtainate chhangin Pathianin hla a rawn pe a, he hla phei hi chu Lungrang mai nilo, Zoram pum ah hian a fawn in a fawn hlup hlup a ni ber mai.

(d)                    Khawhar hla :

Suakliana hi khawhar hla phuah lamah pawh duai lo tak a ni. Kanghmun, Lungrang leh Sialsirah te an awm lai hian Khawhar hla tlem azawng chu a phuah ve na a, a tam ber chu Riangtlei leh Lianpui khuaa a awm laia a phuahte an ni. Suakliana hla te hi kan hmuh theih chin mai pawh hla 30 zet a ni a. Tang then hla te, Fa sun hla te an ni hlawm. Heng a hla zingah hian ama lusun vanga a phuahte pawh an awm nual bawk. Hla a phuah thiam mai bakah a thluk hi a siam thiam em em bawk a. Mi thenkhat chuan an hla a thluk siamsak turin an ngen thin a,a siam sak nual bawk.

(e) HhhhhhhhhhhhHla lenglawng :

Hla lenglawng pawh thahnem tawk tak a phuah a, a hun hnuhnung lama a phuahte an ni tlangpui. Heng hla te zinga tam tak hi chu tih bik, kawh bik neia a phuahte an nih hlawm avangin an lar tak tak thei lo va. A hla phuah (Pathian fakna hla) kan sak lar te hi a hun hmasa lam ami te an ni thung. Thangthar ten an hming kan theihnghilh hman mai dawn amaw kan tih laiin Mizoram a lo buai a,sipaiin lainatna nei hauh lovin khua an han sawikhawm ta chum chum mai a. An khua Lianpui pawh chu Vanzauah an khawm ve a. Chutah zet zawng a tê ber atanga a lian ber thlenga kan sak theih tur khawkhawm hla           



Kan hun tawn zingah khawkhawm a pawi ber mai,                                       Zoram hmun tin khawtlang puan ang a chul zo ta”

tih hla hi a phuah chhuak ta a ni. Kan hmuh theih chinah pawh hla lenglawng 10 lai a phuah a ni. Suakliana hian hla tha tak tak thluk mawi tak taka a phuah laiin,Sap hla leh Mizo hla thluk tawmin hla engemaw zah a phuah bawk a, hla tha tak takte an ni. A hla phuah zat chiah hi hriat a har hle a, R.Vanlawma ziak dan chuan hla 120 a phuah. A thlan lung ah erawh chuan “Hla 150 a phuah” tiin an ziak. Mahse tuna kan hmuh theih chin hi chu hla 106 chauh a ni.

Suakliana hla phuah zinga lar zual deuh deuh 10 I lo tarlang teh ang :           
            1. Kumkhuaa chul lo tur khawvel tawp thleng pawhin

2. Kan nghak reng che kan Lalber

3. Aw Chhandamtu sual leh buaina karah hianin

4. Hosana ti zelin aw, Haleluiah Amen

5. Jerusalem Zion khawpui chu thlir teh u

6. Aw tunah hian chanchin mak tak chu

7. Aw hmangaihna ka sawi thiam lo na ka ngawi thei lo

8. Hming dang zawng zawng aiin a mawi ber Lal Isua

9. A rei tawh lawng damchhung lungngaih buaina zawng zawng hi

10. Kan hun tawng zingah khawkhawm a pawi ber mai.

Comments

Chhiar hlawh zual

14. R.L. KAMLALA LEH A HLATE R.L. Thanmawia