12. REV. HRANGHNUNA LEH A HLATE K. Liantuala


12.  REV. HRANGHNUNA  LEH  A  HLATE                                                                   K. Liantuala



Rev. Hranghnuna hi kum 1900 khan Baktawng khuaah a piang a. Darthangvunga leh Dartuahkhumi te fapa pa li na, fatlum a ni. Kum 12 mi lek a nih laiin Kristianah a inpe a. Chhingchhip khuaah a seilian a. Pastor Hauchhunga kutah Baptisma pawh a chang a; Kohhran dan zawh kimin dan chhungah kum 1915 khan a lut a ni.                  

Sande Sikulah ziak leh chhiar a zir thiam a. Kum 1914 khan Chhingchhipah sikul hawn a nihin a lut ve nghal a. Kum 1915-ah Lower Primary chu kum khat chhungin a passed mai a. Kum 1917 ah Upper Primary a passed leh a. Kum 1918-ah Middle passed in kum 1919-1920 khan Sikulpuiah zirtirtu hna a thawk nghal a. Kum 1921-1923 khan Pathian thu, Cherra Theological College ah a zir a, Diploma chu First Division-ah a passed leh ta a ni.                                 

Cherra Theological College-ah Diploma a passed hnu chuan 1924-ah Mizoramah a kir leh a. Zoram Presbytery chu hmun thum-ah theh darh a lo ni tawh a. Hmarchhak Presbytery chu Pu Dia,(Rev. Sandy) chuan a bial a. Theological Sikul chu Durtlangah a pem luhpui a; Chutah chuan Rev. Hranghnuna hian Theological Sikul lamah Pu Dia chu a pui ve nghal a. A hna pui ber erawh chu sikul lam enkawl a ni. Kum 1926 khan Sikul lam endiktu (Sub-Inspector of school) hna a thawk a. Mizoram hmar chhak bial pumpui hi a bial a. Hemi kum vek hian Tirhkoh hna a exam a, tha takin a passed nghe nghe a ni. Tirhkoh a tan an nemnghet zui ta a. Vanduaithlak taka Pu Dia a thih tak avangin Pu Dakan (Dr. John Williams) a hmun a luah a. Pu Daka hi damdawi thiam a nih avangin Theological Sikul chu damdawi inah a let a. Damdawi in lamah pawh chuan a theih ang tawk tawk in Nurse te chu Hranghnuna hian a pui ve zel a. A tul dan a zirin zanah te pawh damlo enkawlin a duty ve zel a ni. Kum 1931 chuan Silchar vela tlangmi, Mizo, Khasi leh Mikirte enkawl turin Pastor an duh thu an hre ta a. Tichuan kum 1931 tawp lam khan Zoram khawmpuiin Hranghnuna hi an tir ta a, 1936-ah nemngheh a ni.                                                                                                     Khawvel indopui II-na a rawn chhuah khan, Assam tlang mi, Mizo, Khasi, Kuki, Naga leh Garo te sipaiah an lut teuh a. An zinga rawngbawl turin Pastor (Chaplain) an lo mamawh a. Sorkar lamin Rev. Hranghnuna chu an sawm ta a. “E, Zoram pawna rawngbawl turin ka inpe a, a ril zawk indonaa kal a tul pawhin ka pha tur a ni lo vang chu”, tiin a chhang a. Tichuan khawmpui remtihnain ni 1 August 1943 khan Shillong-ah chengin a lo khawsa ta a ni. Indopui vawi II-na hun lai te khan sipaite an kal kual thin a. Sipai zinga rawng a bawl chhung hian chawimawina Tangkapui pahnih leh Arsi pahnih a dawng a. “Entawn tlak” (Examplary) tia chhinchhiah hlawh hial niin, 1958 kum khan sipaia a rawngbawlna chu a lo chawlhsan ta a ni.                                                                                                                                    Sipai zinga rawng a bawlna a tawp dawn hian, Synod hnuaia thawh zui zel a dil a. Synod chuan a dilna chu phalsakin kum 14 lai a thawk leh a. Tichuan Theological College-a a zir chhung chhiar tel phei chian kum 54 lai hun pumin rawng a bawl a ni. Synod hnuaia a thawh lai hian Khawruhlian bial ah a thawk phawt a, 1961 atangin Sihphir bial, Lungmuat, Mualkhang leh Tuirial Puansen te a bial leh a.

Kum 1966-a Zoram a lo buai khan, sipai zinga rawng a lo bawl thin a ni bawk a, harsa lo taka zin velin a thawk thei a. Hlawh neia rawngbawl hna chu 1972 khan a chawlhsan fel ta a ni. A hnu lamah pawh a theih angin a thawk zel a, Vai tawnga inneihtir leh Baptisma chantir tur pawhin rawih reng a ni a. Rev. Hranghnuna hian nupa tuak 348 lai a inneihtir a, mi 2841 Baptisma a chantir bawk.                           

Kum 1928 khan Buhban nula hmeltha leh fel, Hrangziki nupuiah a nei a. Fa 10 lai an nei a, chung zinga 6 chu Graduate niin, officer hna pawimawh tak tak an thawk hlawm a. Pathian malsawmna fa lamah pawh an dawng nasa hle. Kum 1988 hian Electric veng, Hebron-a anmahni inah kum 88 niin a la dam a, Napoleon-a ang mai ft 5 atangin a hla vak lo.

Rev. Sanghnuna hian rimawi lam hi a ngaina in a beng a fing hle a. Solfa lam te pawh a tui em em a. Cherra Theological College-a a zir hun reilote chhungin Tonic Solfa ah Junior, Elementary leh intermediate Practical leh Theory a passed hman a. He mi chhawng thumah hian Examiner nihna pek a ni a. London Tonic Solfa College member a ni bawk a. A hnuaiah mi 29 laiin an zir chhuak tawh bawk. Kum 88 laia Upa Rev. Hranghnuna hi July ni 10, 1988 khan a chanchin leh hla chungchangah te a ziaktu hian inah a kawm a. A hla phuahte hi amah pawhin a zat chiah a sawi thei tawh lova. A hla phuahte hi aman a thluk te siamin a harmonised vek a. A tar hle hnu pawh hian a hlate hi a la sa thiam viau a. Sap hla a lehlin te pawh a Sap tawngin a sa thiam viau zel mai.     

Pathian fakna hla a siam hnem ber a, Krismas hla te, Inthlahna hla te, ram ngaih hla te leh pasal tha hla te a phuah a, a hawl kim hle. Kum 1928 vela Mission Sapte hnung zuia Durtlanga a chen lai hian Zaipawl hotu ber a ni.                                      

Rev. Hranghnuna hla lama a tui vanglai hi kum 1926-28, Durtlang tlangvenga an awm lai niin a lang. Chutih lai chuan Pathian fa nihna ropuizia a thinlungah a lian em em a. Mizo zingah fatlum chu Pate roluahtu an ni a; an pate an hausak leh an nihlawhin nuamsa takin an khawsa zui thei a. Chutiang deuh chuan Pathian mi hriat, ringtu chu Pathianin a fa atan, roluahtuah a lo ruat reng mai tih a hre chiang em em bawk a ni.

Rev. Hranghnuna hian Pathian hmangaihna thukzia, chumi avanga a fapa mal neih chhun pawh ui lova mihringte tana a pek a; Lal Isuan,”In tan hmun siamin ka kal dawn hi,tin, in tan hmun ka han siam chuan ka lo kir leh ang a, ka hnenah ka la ang che u,” a tih hi a rinna mitin a hmu chiang em em a. Pathian hmangaihnain engkim mai a hneh zawh vek dan te, Mihringte tana thihna lui kawr te chu a thim zia leh Lal Isua avang erawh chuan paltlang a hlauhawm lohzia leh, hlim taka thihna lui pawh ringtute chuan kan kal tlang zel dawn a ni a ti a. Ringtute tan a hla phuah hian thih a tichakawm thiam hle zawk a ni.      

Rev. Hranghnuna hian Pathian leh mihring inlaichinna thukzia hi a hmu fuh hle a. Khawvel mite zinga a len lai pawhin Pathian nen hlim takin an leng dun thin niin a lang a. Pathian hmangaihna thukzia kan hrethiam theilo hi a vei em em thin a ni. Kristiante Pathian khua leh tui nihna kawngah rinawm a tul ang bawkin mihringte chu mahni ram tana rinawm tur leh a tawp thlenga mahni ram chhan tur kan nihna te chu sipaihote pawhin hrechiang se a duh a.                                                                               

Kum 1945-ah Indopui II-na avangin ram chhanin theih ang tawk tawkin an tang takmeuh a, khawvel ram tam zawk chu a rum nasa a. Japan ral a lo lian a, Kohima thleng thlengin Japan ral an lo lut a. Mizoramah pawh Khuangphahah te an rawn thleng ziai ziai tawh a. Burma Front, Jesami-a Assam Regiment awm te chu Centre laman an lo chawl a; chungho fuih nan, Mizote chu kan pi leh pute atanga duai lo kan nih dan te, kan Mizo Pasalthate hming chhal meuhin hlain a fuih a ni.                      

      Rev. Hranghnuna hla phuah leh lehlin kan hmuh theih te :

(1)             Chhandamtu hmangaihna leh chhanhimna        - Hlabu No. 449 (SSS 352)

(2)             Pathian fa kan lo ni e, kan Pa a ni famkim          - Hlabu No. 143

(3)             Aw Lalpa min zawng a, tin, min lo hrechhuak ta

(4)             Tapin lungngai takin kan sun                                - Wylyn (Hlapui)

(5)             Kan tan nau beisei a piang ta

(6)             Kaisar Augusta khaw chhiarpui

(7)              Lei khaw hmun nghet leh hlun reng kan neih lohna ramah hian

(8)             Piallei hnutiang chhawn chu kir zai rel an awm lawng

(9)             Aw Siamtu khuanu van chung Pathian   

(10)                  Lalpa min kohna Chanchin Tha

(11)                   Khawvel sual thima bawih ata

(12)                  Thiamloh channa reng a awm tawh lova

(13)                  A Siamtu leh malsawmsaktu

(14)                  Chhandamtu lo thang thawm ngai ru

(15)                  Aw, kawngte u, lo inhawng ula

(16)                  Pi pu chenna kan Zoram nuam

(17)                   Mi hrang val rual



Note : Rev. Hranghnuna hi August 7,1991-ah a thi a, a tuk 8.8.1991 ah Electric veng thlanmualah phum a ni.

Comments

Chhiar hlawh zual

14. R.L. KAMLALA LEH A HLATE R.L. Thanmawia