10. KAPLIANA LEH A HLATE L.T.Muana
KAPLIANA LEH
A HLATE L.T.Muana
Kan Mizo hla phuahtute zingah hian
Kapliana hi chhiar hmaih hauh loh tur a ni ang. Rual u te zingah hian Saptawng
man fuh berte zing ami a ni a. Kohhran mi tak leh huaisen zet mai, rorel thiam,
Drama buatsaihtu zinga hmingthang, sa awk thei, ramvachal, sikret siam thiam
hmasa leh chhungkaw kilkawi thiam, khawtlangin an fak leh an zah em em, a thih
hnu kum tam takah pawh an uizia an hrilhfak a ni.
A pian leh murna : Upa Kapliana (Chhakchhuak) hi a pu
Chawngbawla, pasaltha hmingthang lu phumna hmun Khawthirah kum 1898 khan a lo
piang a, nausen hmeltha tak a ni. Kapliana nu leh pa te hi nuthlawi leh
pathlawi innei an ni a, fa pakhat ve ve an chhawm lut a. A naute chu pariat –
Hrangkuala, Thantawii, Saithangi, Kapliana, Lianchheuva, Saithangpuii leh
Hranghleia te an ni. Pi Saichhingpuii hi 1988 hian kum 87 mi niin Serkawn,
Lungleiah a la dam. Kapliana pa Saizema te unau hi Chawngbawla fate tih takah
huaisen leh tlawmngai hmingthang vek an ni a. Saizema, Lianchenga, Vawmthanga,
Saichhingi leh Zachuaii te an ni. An pa ral laka tlanchhe ngailo, lal Seipuian
“Ka kulhpui” a tih thin, tun thleng pawha “Ka kawi Chawngbawla a tlan ngailo,”
naupangin an tih, huaisen, tuar chhel, fing, tlawmngai, Lunglei leh a chheh vel
khaute chhantu, Pawi ral leh Vai lian laka inthlamuan nana Lal leh nunaute
tawng chhan ber a ni thin.
Kapliana chu a lo tlei deuh hnuin
Khawthir atangin Tlawng hnar Zopui hmunah an pem a, rei fe hnuin Melkhatah
(tunah Lunglei Salem veng an ti)- ah an pem lut a. Hemi hmuna an awm lai hian Sap
Upa leh Pu Buanga te chhim lamah an lo lut a, Chanchin Tha an rawn hril a,
Kapliana pa Saizema pawhin Pathian thu a lo ring ve ta a. Mahse reiloteah âwm
nâin a thi ta mai a, Pathian thu a rin avangin Lunglawn Lal leh khawtlangin an
ensan a, a thlan laitu leh phumtu awm lovin an zalh a. Sethluna ringtu tlemtein
an zuk phum ta a ni. Kristian nih vanga
tuartute zingah hian Saizema nupui Thangtei leh a fate hi Mizoramah chuan tuar
nasa pawl tak an ni awm e. An pan thlana, “SAIZEMA, PATHIAN THU RING, 1907” tih
ziak avang chuan Lal leh khawtlang hruaitute huat an hlawh a, Lalin zu a sak
luih tir a,fathang mi let zetin a chhun luh tir bawk a, hmei atan a thlem
chamchi bawk a. A hlawhchham hnuah an in kit turin thupek a chhuah leh a. Sap
Pathian thu sawi ngaithla lo turin a dang a, kawngpuiah santiri a dintir ziah
a. Chuti chung chuan Vawk kawngtumah, nau paw chungin, bawngbawrin Chanchin Tha
ngaithla turin a hel a, an kal hram hram thin. Pathian ring lo hovin an vawk
leh ar vulh lai an duh duh hunah an chhuhsak a, lo vah sa an chhuhsak bawk a,
thubuai hlabuai awm se, nak pek nei panin an relsak a, thiam an chanter ngailo.
Ruahpui-vanawn leh thli chhe tleh zan apiangin khua atanga hnawhchhuahah an vau
thin bawk a ni.
Hetianga khawsa chho an nih avangin
Zosapten an khawngaih a, Kapliana chu 1908 atangin an chawm ta a. A thiante aia
a tet deuh bik avangin a tirah chuan hmeichhe hostel-ah an dah a, a hnu deuhah
mipa hostel ah an sawn leh a. Upper Primary thleng zirin a Pass nghe nghe. Heng
hnu hian Zotlangah an pem lut a, tleirawl a nihin Kohhran Upaa thlan tlin a ni.
Kum 1952 atangin Village Pastor (inneih tir theitu)-ah thlan a ni. Tin,1917-ah
Kawlzami nen an innei a, fa lamah pawh Pathian malsawmna an dawng hle.
Zotlang atangin Hnahchangah an pem lut
a, a upat hnuah rambuai avangin Lunglei bazaar vengah a kir leh a. Bawrhsawmna
leh tar natna chi hrang hrangin a tlakbuak ta a. Tichuan ni 26 June 1977,
Pathianni chhunah a rangbawl thin Lalpa hnenah a chawl ta a. Bazar kohhran
zaipawlin amah la lehlin ngei, “Never say Goodbye” tih hlain an thlah liam ta a
ni. Sap thawnthu hmingthang tak tak a chhiar atang tein Drama chan mai theihin
a buatsaih thin a, “The Merchant of Venice” te, “The House in the Bush” te leh
“The Fisherman and the Potter” tih atanga a
siam te phei chuan nula leh tlangvalte lemchan châk turin a hip nasa
hle. Hnahchang, Hmuntlang leh Lungleiah tea ma ho ngeiin an chang thin a.
Lawmman hlu tak tak te pawh an dawng fo.
Kapliana hi rorel thiam, mi thinur leh
intibuai te pawh lungawi taka rem thiam a ni. Ramvachal, upain ‘Pa kut hmui’ an
tih hi a tling hle bawk. Tin, Sap chanchinbu a chhiar atangin, vaihlo satliah
ngawt pawh hi sikret ang maia tuiin a chhuah thei. A pawl pass ngaihtuaha a Sap
tawng thiamzia pawh sawi hat hat a tling bawk.
Kapliana hian hla engemaw zat a
buatsaih ve a, a hlate hi kum 1913-a a pianthar hnua a siam a nih hlawm avangin
Pathian hla (devotional songs) deuh vek a ni. Ama irawm atanga a phuah ngat
chu,” Ka thla thlawk la thuro angin,” tih leh,”Eden huan mawi chântu Adama thlah”
tih hi a ni a. A dangte erawh chu Sap hla a lehlin a ni.
Kan sawi tak angin Kapliana hi Sap
tawng leh Mizo tawng thiam tak anih avangin, Sap hla but ha III Alexander te,
Sacred Songs & Solos te, Home Mission Song te, Baptist Church Hymn Book te,
Khasi Tune Book te, Welsh tune book te leh Hla bu dang dang a khal chipchiar
hle a. Mizo twang lehlin pawh a ngah hle a ni. Tun hunah a then then tidanglam
a, mi dang lehlin anga dah tak te pawh a awm bawk :
A hla lehlin kan hriat theih te chu :
1. Zing engmawi ah min tawk an gem?
2. Kraws engah damlai tuipui kawng ka zawh
(SSS 921)
3. Lal hnenah kumkhuain (SSS 917)
4. Isua hnenah puan ropui nen (SSS 915)
5. Ka sual ata min tlan lawmnaah ka lut
ang(III Alexander 59)
6. Isua kan Lalber a ni tih hnam tin hrilh
ru (SSS 1073)
7. Angelten Chhandamtu faka Haleluia an
tih a (Redemption 375)
8. A ral mek lei ninawm hi (SSS 975)
9. Lei kum a rei tawh lawng (SSS 916)
10.Misual pakhat tlaiah a vakvai (SSS
1183)
11.Aw nema diltu Isua engtin nge ka tih
ang? (SSS 483)
12.Edoma lokal saw tu nge ni?(Redemption song
704)
13.Lal Isua Kross hnuaiah chuan (SSS 139)
14.Ka nih angin ka rawn pan che (SSS 292)
15.Isu ka thla hmangaihtu (SSS 227)
16.Damlai tuipui chungah hian (SSS 556)
17.Phaizawl mipui hriat a(Redemption Songs
404)
18.Aw, zan thianghlim arsi a va eng fiah
em(Chrismas Customs and carol 52)
19.Hmanah thlalerah Mosia
20.An intawh khawmna ‘Dam takin’ (SSS 974)
Heng bakah hian a lehlin hmuh chhuah
zawh loh a awm nual nia hriat a ni. “Eden huan mawi chantu Adama thlah” tih
leh, “Ka thla thlawk la thuro angin”, tih ten en hi chuan hla 22 lai chu kan
han tarlang ta a. Heng atang hian Kapliana leh a hlate hi Mizo kristiante hian
theihnghilh rual a ni dawn lo va, amah leh a hla buatsaih thangtharten kan lo
rochun zel thei hi malsawmna ropui tak a ni. A hla buatsaih tawpna apiangah “To
God be the Glory” a tih zelnaah hian, Pathian ropuina chauh a thlir tih a
tilang a. Isuan, “Tupawh mi ring chu thi mah sela a nung reng ang,” a tih
angin, Kapliana hi awm tawh lo mahse, a hlate hian Kristiante nunah thu a la
sawi thui hle dawn a ni.
Comments
Post a Comment